بومادران

بومادران با نام علمی (Achillea millefolium) گیاهی پایا، به ارتفاع 60 تا 90 سانتی‌متر و از خانواده کاسنی یا آستراسه (Asteraceae) است. این گونه در فارسی به نام‌های محلی بوماران، بوی ماران، برنجاسف، هزار برگ شناخته می‌شود. بومادران بومی منطقه اروپا و آسیا است ولی در آمریکا و آفریقا نیز وجود دارد. این گیاه به صورت خودرو در دشت‌ها، حاشیه جاده‌ها و دامنه‌های مناطق کوهستانی تا ارتفاع 2500 متری رویش دارد. دامنه انتشار آن در ایران غالباً در منطقه البرز مرکزی، زاگرس غربی، تبریز، گرگان، مشهد، اصفهان و… است.

ویژگی‌های گیاه

گیاه بومادران دارای برگ‌هایی بدون دمبرگ، دراز، پوشیده از کرک و با بریدگی‌های باریک است. گل‌های آن به صورت مجتمع با گل‌آذین دیهیم در قسمت انتهای ساقه قرار دارند. در هر کاپیتول آن دو نوع گل مختلفی وجود دارد. گل‌های زبانه‌ای که سفید رنگ می‌باشند و در حاشیه گل‌آذین قرار دارند. و گل‌های لوله‌ای که زرد رنگ و در وسط قرار دارد. از کلیه قسمت‌های این گیاه بوی قوی استشمام می‌گردد. قسمت مورد استفاده دارویی این گیاه سرشاخه‌های گلدار و برگ آن است که دارای طعم بسیار تلخ و بوی قوی است. فصل گل‌دهی این گیاه در ماه‌های خرداد تا مرداد است. بهترین زمان برداشت گیاه، در مرحله گل‌دهی کامل است که در این هنگام گل‌ها، از فاصله 3 تا 4 سانتی‌متری دمگل از بالای ساقه قطع می‌شوند.

تفاوت انواع بومادران

بومادران زرد

یا بومادران طلایی

شکوفه‌ها زرد رنگ

بومادران سفید

رنگ شکوفه‌ها سفید تا خاکستری روشن

قوی‌ترین نوع بومادران

مقاوم به گرما و خشکسالی و سرما و خاک نامرغوب

گسترش از طریق ساقه‌های زیرزمینی

می‌تواند به عنوان گونه مهاجم محسوب ‌شود

بومادران صورتی

دارای چند نوع است

معروف به شکوفه‌های سیب؛ یاسی کم‌رنگ

کریستل؛ سرخابی روشن

گریپ‌فروت صورتی؛ صورتی شفاف

انار؛ صورتی مایل به قرمز

پاستیل؛ صورتی پاستیلی

بومادران قرمز

شکوفه‌ها نارنجی مایل به قرمز

به بومادران پاپریکا معروفند

مرکز گل‌ها زرد رنگ است

این گیاه از نظر میزان نور مناطق کاملاً آفتابی را می‌پسندد و خاک سبک و شنی با زهکشی مناسب را ترجیح می‌دهد. تکثیر این گیاه از طریق کاشت بذر به آسانی انجام می‌شود و بهترین زمان برای کاشت مستقیم بذر اواخر تابستان و اوایل پاییز می‌باشد.

برای مشاهده تصویر روی آن کلیک کنید!

درباره بومادران
نام علمی	*Achillea millefolium*
تیره	Asteraceae، کاسنی
نام لاتین	Yarrow
پراکندگی جغرافیایی	منشا اصلی مناطق کوهستانی اروپا، شرق آسیا، شمال افریقا
طبع	گرم و خشک
ماده موثره	آزولن، بیزابولول، کامازولن، کومارین، توجون
خواص	ضدالتهاب التیام‌دهنده زخم جلوگیری از خون‌ریزی ضداسپاسم مناسب برای پوست تقویت‌کننده اعصاب مقوی معده ضدنفخ تب بر کاهش قند و فشار خون

خواص دارویی و کاربرد‌های درمانی

استفاده سنتی از گیاه بومادران، برای درمان بیماری‌ها به زمان خیلی دور برمی‌گردد. در گذشته از بومادران برای بند آوردن خون در زخم‌هایی که با خون‌ریزی همراه بوده‌اند استفاده می‌کردند. این گیاه دارای اثرات مقوی، ضد تشنج، رفع بواسیر، ضد انگل، قاعده‌آور، بندآورنده خون و التیام دهنده زخم و جراحات است. دم‌کرده سرشاخه‌های گل‌دار بومادران در رفع ورم معده یا گاستریت‌ حاد و مزمن، رفع نفخ و ترش کردن غذا اثرات مفیدی ظاهر می‌کند.

بومادران به علت دارا بودن تانن و مواد تلخ بر روی قلب و اعصاب مؤثر است. این گیاه به دلیل قابض بودن، در رفع ترشحات زنان، بند آوردن خون، رفع اخلاط خونی، اسهال‌های ساده و بواسیر اثر درمانی دارد.

بومادران مدر است و باعث افزایش حجم ادرار می‌شود بنابراین این گیاه در دفع سنگ کلیه مؤثر است. شیره تازه آن به صورت موضعی در استعمال خارجی جهت التیام زخم‌ها، خراش، ترک و شکاف‌های پوست بدن کاربرد دارد. اسانس بومادران به همراه لانولین و کامفره در تهیه پماد جهت آرام کردن درد‌های روماتیسمی استفاده می‌شود. جوشانده آن اگر به موی سر مالیده شود از ریزش مو جلوگیری می‌کند. در دامپزشکی از جوشانده‌های غلیظ آن برای رفع خون در ادرار برای دام استفاده می‌کنند. پژوهش‌هایی که بر روی خواص ضد میکروبی این گیاه انجام شده نشان داده‌اند که عصاره آبی و الکلی آن، دارای خواص مهارکنندگی بر روی فعالیت میکروارگانیسم‌ها خصوصاً استافیلوکوکوس ائروس می‌باشد.

بومادران دارای اثرات ضد درد و ضد التهاب است که این اثرات به واسطه مهار آنزیم سیکلو اکسیژناز می‌باشد. این گیاه در بیماری‌های تخریب کننده سیستم عصبی مانند ام‌اس، پارکینسون و تشنج نیز اثرات مطلوبی ارائه داده است و این قابلیت وجود دارد که تحقیقات بیشتری در این زمینه‌ها بر روی آن انجام شود. مطابق تحقیقات انجام شده بومادران در طیف وسیعی از بیماری‌های زنان مانند: کنترل عفونت رحم، کیست تخمدان، اختلالات قاعدگی، تسهیل زایمان و کاهش چسبندگی دهانه رحم اثرات مثبتی از خود نشان داده است.

مکمل‌های بومادران یا جوشانده آن به اسپاسم‌های عصبی در دوران قاعدگی کمک می‌کنند. همچنین پژوهش‌هایی که بر روی گیاه بومادران انجام شده است نشان داده‌اند که استفاده از کپسول هیدروالکلی بومادران برای زنانی که در سنین بارداری هستند و مبتلا به خونریزی شدید قاعدگی (منوراژی) می‌باشند در کاهش خونریزی آنها مؤثر است. از محاسن این دارو عدم وجود تاثیرات هورمونی و داشتن عوارض کمتر آن است.

احتیاط مصرف

بومادران جزء گیاهان با حداقل عوارض جانبی است. در مواردی به دلیل وجود سزکوئی ترپن‌ها در گیاه ممکن است موجب بروز آلرژی و حساسیت پوستی شود. استفاده آن در بارداری و شیردهی، به دلیل شرایط خاص این دوران مجاز نیست. بومادران دارای تداخل دارویی با داروهای آرامبخش و خواب‌آور است و ممکن است باعث خواب آلودگی بیش از حد شود. فرآورده‌های این گیاه باعث افزایش ترشح اسید معده می‌شود و با داروهای آنتی اسید نیز تداخل دارد. همچنین استفاده از این گیاه برای افرادی که دچار اختلالات خونریزی هستند توصیه نمی‌شود.

گیاهان دارویی به 3 دلیل نباید جایگزین دارو‌ در بیماریهای مزمن شوند؛

اثر این گیاهان بر درمان بیماری خفیف است.
اثر گیاهان دارویی از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
ممکن است با دیگر دارو‌های مورد استفاده بیماران تداخل داشته باشند. لذا تحت هیچ شرایطی نباید بدون نظر پزشک، گیاهان دارویی مصرف شوند.

ترکیبات، مواد موثره و مکانیسم اثر

سرشاخه‌های گل‌دار بومادران دارای اسانس، نوعی هتروزید مولد اسید سیاندریک، یک گلیکو آلکالوئید به نام آکیلئین، اینولین، مواد چرب، مواد مومی، یک فیتو استرول، تانن و اسید آکونی‌تیک است. اسید آکونی‌تیک علاوه بر منابع گیاهی از ملاس چغندر و شیره نی‌شکر نیز بدست می‌آید. آکی‌لئین به صورت پودر زرد رنگ مایل به قهوه‌ای است. بوی مخصوص و طعم تلخ دارد و به مقدار کم در اتر و الکل و به مقدار زیاد در آب حل می‌شود و محلولی به رنگ زرد مایل به قرمز بدست می‌آید.

اسانس این گیاه به روش تقطیر با آب یا بخار آب بدست می‌آید. رنگ اسانس بومادران آبی رنگ است که مربوط به ماده‌ای به نام آزولن می‌باشد که طی عمل تقطیر از آن خارج می‌شود. این اسانس در آب غیر محلول است ولی در الکل و اتر حل می‌شود. ترکیبات مؤثره بومادران شامل: سینئول، ترپینئول، آزولین، کامازولین، بورنئول، اسید فرمیک، مواد تلخ، تانن و اسید والرنیک است. ترکیب سینئول موجود در این گیاه دارای خواص باکتری‌کش، خلط‌آور، مسکن، پایین آورنده فشار خون، ضد سرفه و برونشیت است.

روش مصرف

بومادران در مصارف دارویی، فرآورده‌های بهداشتی و دهانشویه‌ها استفاده می‌شود. اشکال دارویی این گیاه در بازار به صورت کپسول، قرص، عصاره، پودر، عرق، چای، تنتور و لوسیون است. استفاده آن به صورت دم‌کرده سرشاخه‌های گل‌دار در حرارت غیر مستقیم در رفع سوءهضم، نفخ و زخم معده مؤثر است. عرق این گیاه جهت سلامت بانوان در پیشگیری از کیست‌های تخمدان و رحم کاربرد دارد. دمنوش بومادران در کاهش قند خون مؤثر است. جهت تهیه دمنوش بومادران گل‌های آن را در لیوان آب جوش به مدت 20 دقیقه دم می‌کنند و بعد از صاف کردن در افرادی که دیابت ندارند با استفاده از عسل آن را شیرین و میل می‌کنند.