عرق نعنا

همه عرق نعنا را به باد شکن بودنش می‌شناسند اما این که فکر کنیم این کار تنها مزیتی است که عرق نعناع دارد کمی ساده انگارانه به نظر می‌رسد چرا که این ماده سرشار از مواد غذایی است که با طبع گرم و خاصیت خنک کنندگی خود می‌تواند خیلی از مشکلات جسمی شما را برطرف کند. در ادامه با ما باشید تا بهتر با عرق پر کاربردترین گیاه دارویی آشنا شوید.

گیاه‌ شناسی نعنا

جالب است بدانید که در تیره‌ی نعناییان حدود 4 هزار گونه وجود دارد. با توجه به این حجم از تنوع، بدیهی است که در اکثر مناطق بتوان این گونه‌ی گیاهی را پیدا کرد اما نوع گرمسیری آن دارای اسانس بیشتری است. اما به طور کلی نعنا (به عربی: نعناع) (نام علمی: Mentha) اصالتا گیاهی مدیترانه‌ای، یک‌ساله، پایا و دارای ساقه‌های ایستاده (مستقیم) یا خزنده (زیرزمینی) چهارگوش که برگهای آن بدون دمبرگ به ساقه متصل شده است.

این گیاه هم به لحاظ ظاهری و هم خاصیتی که دارد مانند گیاه پونه می‌باشد لذا خیلی از افراد به جای نعنا از پونه استفاده می‌کنند. تنها تفاوتی که این دو گیاه با هم دارند این است که برگ‌های نعنا بوی ملایم‌تر و کرک کمتری دارد و برای مصرف خوراکی به شکل تازه گیاه بهتر می‌باشند. اگر قصد دارید این گیاه را در منزل خود بکارید محیط آن را مرطوب کنید و دمای آن را کمتر از 35 درجه نگه دارید. برداشت این گیاه چندبار در سال انجام و بسته به منطقه، از اواسط خرداد ماه می‌شود. برداشت اول بالاترین میزان عملکرد از نظر ترکیبات دارویی را داراست.

انواع نعنا
نوع	نعنا	نعنا فلفلی
مشخصات ظاهری	برگ سبز ساقه نسبتا ضخیم ساقه بنفش	برگ سبز ساقه نازک ریشه فیبری گل‌ بنفش برگ‌ها بزرگ و نوک تیز
ظاهر عرق	بی‌رنگ و شفاف عرق غلیظ، سفید رنگ است.	بی‌رنگ و شفاف عرق غلیظ، سفید رنک است.
عطر و طعم	بوی ملایم‌تر نسبت به نعنافلفلی	بوی تند و تیز
منتول	بسیار کم و ناچیز	40%
مورد مصرف	بصورت تازه و همراه با غذا	بخاطر عطر و طعم زیاد بصورت تازه مصرف نمی‌شود چای، روغن، دارو
نام علمی	Mentha Sativa	Mentha Piperita

ماده‌ موثره دارویی عرق نعناع

اسانس نعنا بسیار فرار است و مانند زیره دارای کاروون و تانن می‌باشد. نعنا می‌تواند ترشح معده را بالا ببرد و باعث هضم بهتر مواد غذایی گردد. ضمن این که این گیاه بر ترشحات صفراوی نیز موثر است. اصلی‌ترین ماده‌ی موثر گیاه نعنا منتول می‌باشد که در برخی از داروها نیز وجود دارد و حکایت از خواص دارویی بی‌نظیر این گیاه دارد.

دو نوع رایج موجود در ایران به نعنا فلفلی و نعنا قمی معروف می‌باشد که علاوه بر شکل ظاهری، اسانس آن‌ها نیز دارای میزان مختلفی از ترکیبات موثر دارویی می‌باشد.

فواید عرق نعنا

عرق نعنا رویال ۵۰۰ سی سی خواص بی‌شماری برای بدن دارد و در طب سنتی پایه ثابت درمان مشکلات گوارشی می‌باشد که با توجه به اهمیت سلامت معده در وضعیت کلی جسمانی می‌توان این خاصیت را مهم‌ترین فایده‌ی آن دانست. در ادامه نیز به بیماری‌هایی که تحت تاثیر این عرق قرار می‌گیرند اشاره خواهد شد.

اثرگذاری نعنا بر روی دستگاه گوارش، دهان و دندان، اعصاب و روان و دستگاه تنفسی واضح است ولی علی‌رغم فواید بی‌شمار، استفاده‌ی زیاد از آن جایز نیست. چرا که می‌تواند باعث رفلاکس و در نهایت زخم معده گردد. خانم‌هایی که باردار هستند و یا بچه شیر می‌دهند بهتر است که پیش از مصرف عرق نعناع حتما با پزشک خود مشورت کنند. اگر چه مقادیر اندک عرق نعناع تاثیرات مثبتی بر روند بهبودی فشار خون دارد اما همواره متخصصان تاکید می‌کنند کسانی که فشار خون دارند از مصرف عرق نعنای غلیظ پرهیز نمایند.

ارزش غذایی در هر 100 سی‌سی نعنا

هر برگ نعنا دارای مقادیر مختلفی از انواع مواد معدنی مانند آهن، منگنز و فولات، ویتامین، فیبر و سرشار از ویتامین A و  C و از همه مهمتر آنتی اکسیدان است.

همان طور که می‌بینید عرق نعنا سرشار از مواد غذایی باارزش است، به ویژه ویتامین‌های گروه B که برای خیلی از متابولیسم‌های بدن ضروری می‌باشند.

بیماری‌های قابل درمان با عرق نعنا

حال نوبت آن رسیده تا به مشکلاتی که با عرق نعنا کاهش می‌یابند و یا این که حداقل روند بهبودی‌شان سرعت بیشتری پیدا می‌کند، اشاره کنیم.

• بهبود مشکلات گوارشی اعم از مشکلات هضم، یبوست و نفخ معده
• کاهش دل‌درد و دل‌پیچه
• رفع میگرن و بهبود سردردهای ناشی از تنش ذهنی
• از بین برنده بوی بد دهان و خوشبو کردن آن
• موثر در بازگشایی سینوس‌ها
• کاهش درد قاعدگی
• درمان بی خوابی
• کاهش وزن و لاغری
• بهبود عملکرد دستگاه تنفسی و دفع رطوبت ریه
• سم زدایی کبد
• مبارزه با عفونت‌های ناشی از باکتری
• افزایش انرژی و رفع خستگی
• تقویت حافظه
• کاهش حساسیت
• تسریع روند بهبود سرماخوردگی
• لطافت و نرمی پوست
• درمان سکسکه

روش‌های استفاده

غالبا از عرق نعناع به شکل خوراکی مستقیم استفاده می‌شود که با توجه به غلظت آن میزان مصرف نیز متفاوت می‌باشد. نمونه‌هایی که بسیار غلیظ هستند، تلخ‌تر نیز می‌باشند لذا باید از مقادیر کمتری از آن­ها استفاده کنید. یکی از شربت‌های اصیل ایرانی که در فصل گرما زیاد از آن استفاده می‌شود شربت نعنا می‌باشد که شما برای شیرین کردن آن هم می‌توانید از عسل و هم شکر استفاده نمایید. حال کافی است که کمی آب‌لیموی تازه نیز به آن اضافه کنید تا طعم دلپذیرتری به شربت بدهد.

بعضی از افراد به هنگام بروز مشکل یا بیماری ترجیح می‌دهند که مقداری از این عرق را مانند یک دارو بخورند تا ظرف مدت کوتاه‌تری اثر آن را ببینند. اگر فرد مورد نظر بزرگ‌سال بود می‌تواند تا نصف یک استکان معمولی نیز بخورد اما برای کودکان باید کمی محتاطانه‌تر رفتار کرد و تنها یک تا دو قاشق غذا خوری کفایت می‌کند. فراموش نکنید که دادن عرقیات به کودکان تازه متولد شده توصیه نمی‌شود مگر در شرایط بحرانی که دسترسی به راه حل‌های دیگر وجود ندارد.

روش نگهداری

عرق نعنا را در شیشه‌هایی نگه دارید که نور زیادی را از خود عبور نمی‌دهند به طور مثال شیشه‌هایی که رنگ سبز و یا قهوه‌ای دارند. علی رغم این که عرق‌ها را در ظروف پلاستیکی خرید و فروش می‌کنند اما این جنس ظرف‌ها برای نگهداری دراز مدت مناسب نیستند و بهتر است که در وهله‌ی اول از ظروف شیشه‌ای و اگر نبود از نمونه‌های فلزی استفاده نمایید. محیط نگهداری عرقیات باید خشک و خنک باشد و ظروف نگهداری در معرض مستقیم نور خورشید قرار نگیرند.

عرق نعناع را می‌توانید بین 6 تا 12 ماه بعد از تولید بدون هیچ مشکلی نگه دارید. اگر متوجه شدید که عرق کدر شده و دیگر مثل سابق شفاف نیست معنای آن این است که شروع به فاسد شدن کرده است.

روش تولید

عرق نعنا را می‌توان مانند هر عرق دیگری هم به شیوه‌ی سنتی و هم صنعتی تهیه کرد. در هر دوی این روش­ها اصول کار ثابت است. ابتدا باید برگ‌های تازه نعنا را جوشاند و سپس بخارهای ناشی از جوشیدن محلول آب و نعنا را سرد کرد تا طی فرایند تقطیر، عرق نعناع به دست آید. با انجام دوباره فرایند تقطیر شما می­توانید یک عرق دو آتیشه و درجه یک را تولید نمایید.

نکات مورد توجه در هنگام عرق‌گیری نعنا

• بهتر است عرق درون ظرف استیل یا شیشه‌ای جمع کنید و این کار باعث می‌شود که عرق بو نگرفته و طعم خود را حفظ کند.
• هر چقدر گیاه دارای بو و اسانس بیشتری باشد، بهتر است نسبت مقدار گیاه به آب ۳۰ به ۷۰ باشد.
• هر چقدر مقدار گیاه نسبت به آب بیشتر باشد اصطلاحا عرق دو آتیشه نامیده شده و از غلظت بیشتری برخوردار است.

همانطور که در قسمت‌های قبل گفته شد، عرق نعناع نیز مانند گلاب دارای نوع سنگین است طوریکه هرچه مقدار برگ‌ها نسبت به حجم آب بیشتر باشد، میزان اسانس بیشتری در فرایند تقطیر تولید می‌شود. پس طبیعی است که بوی تندتر و غلیظ‌تری داشته و به مراتب اثربخشی درمانی آن در مقایسه با حجم برابر نسبت به عرق نعنای معمولی، بیشتر باشد. لازم بذکر است که عرق نعنای سنگین و غلیظ شده‌ی زرعطار با برند ستیاگل که در بازار موجود است بر اساس منتول که مهمترین ماده‌ی فعال موجود در برگ سبز نعنا است، استاندارد شده و اثر درمانی آن بسیار بیشتر از انواع معمولی می‌باشد.

علاوه بر غلظت بیشتر ماده موثره گیاه دارویی، عرقیات ستیاگل تولید شده تحت نظارت شرکت زرعطار پس از تکمیل فرایند تقطیر، پاستوریزه شده و احتمال هرگونه آلودگی را به صفر میل می‌دهد.

*هرچند شاید با خود بگویید که عرق نعنا تولید شده از تقطیر عاری از هر نوع میکروب و انگل است، ولی این فرضیه تا جایی قابل پذیرش است که فرایند تقطیر در حال انجام باشد و به محض ورود به بخش پر کردن ظرف و بسته‌بندی احتمال آلودگی زیاد می‌شود. انجام عملیات استریل در چند مرحله در دستور کار محصولات نهایی تولید شده تحت نظارت زرعطار وجود دارد.*

گردآورندگان

• نویسنده مسئول: مبینا عظیمی‌پور

واحد تضمین کیفیت (QA) زر عطار نوین فارمد ایرانیان Azimipour@attarmarket.com

• میلاد درجه

واحد تحقیق و توسعه (R & D) زر عطار نوین فارمد ایرانیان