عرق زنیان

عرق زنیان : زنیان یک گیاه دارویی است که اگر به شکل درستی مصرف شود فواید زیادی را برای بدن شما به ارمغان می‌آورد. طبع این گیاه گرم و خشک است. لذا کسانی که طبع بدنشان نیز گرم میباشد از مصرف زیاد گیاه و عرق زنیان پرهیز نمایند. اگرچه اکثر استفاده‌های ما از میوه این گیاه می‌باشد اما ریشه آن نیز دارای خواص دارویی است که برای گرم کردن معده و دستگاه گوارشی از آن استفاده می‌شود. این گیاه عطر و مزه تندی دارد و ممکن است که به ذائقه‌ی همه خوش نیاید.

گیاه‌شناسی زنیان

گیاه زنیان در ایران با نامهای دیگری مانند انیسونبری و کمون حبشی نیز شناخته می‌شود. زنیان یک گیاه علفی و یک‌ساله است که می‌تواند به ارتفاع 30 تا 90 سانتی‌متر برسد. اندام‌های این گیاهان فاقد کرک و موم می‌باشند و بیشتر به شکل خودرو در نواحی شرقی هند، ایران و مصر می‌رویند. این گیاه دارای برگ‌هایی با بریدگی‌های باریک و ظریف و گل‌هایی به رنگ سفید و مجتمع به صورت چتر مرکب هستند. میوه‌های زنیان به لحاظ ظاهری کوچک، بیضوی و قهوه‌ای مایل به زردند. اگر به میوه‌های این گیاه دقت کنید بر روی آن‌ها خطوط طولی و نخی شکل با رنگ روشن‌تری نسبت به رنگ میوه مشاهده خواهید کرد. ضمن اینکه میوهها دو تار تک سلولی نیز دارند. درواقع بخش مورد استفاده این گیاه همین میوه‌های آن می‌باشد.

خاستگاه گیاه زنیان در ایران بلوچستان، تبریز، اصفهان، خوزستان، کرمان، فارس و خراسان است.

مشخصات کلی زنیان
نام علمی	Trachyspermum copticum
خانواده/تیره	Apiaceae یا چتریان
نام لاتین	Ammi، Ajwain
نام رایج فارسی	انیسون تلخ، اجوان، انیسون بری، اسپرکای، زنیان رومی
نوع گیاه	علفی، بدون کرک و معطر
مشخصه اصلی	دانه‌هایی با خطوط طولی زرد رنگ و معطر بوی عطر مربوط به تیمول موجود در دانه زنیان است. به اسانس حاصل از تقطیر زنیان، آجوان یا آژوان می‌گویند.
زمان برداشت	مرداد و شهریور
منطقه رشد	هند، اروپای مرکزی، مصر ایران؛ بلوچستان، کرمان، خراسان، خوزستان، اصفهان، آذربایجان
مشخصات ظاهری	گل؛ سفید و چتری برگ؛ شانه‌ای و ابعاد به سمت بالای ساقه کاهش می‌یابد. ساقه؛ افراشته، منشعب میوه؛ غده‌ای؛ تخم‌مرغی شکل و زرد تیره و دارای 5 خط طولی نازک به رنگ زرد روشن
اندام دارویی	میوه (دانه)
ترکیبات موثره	35-50% تیمول 15-20% سیمن 30-40% آلفاپینن، دی‌پانتن،گاماترپی‌نن، بتاپی‌نن،دلتاکارن، میرسن، کارواکرول
طبع	گرم و خشک
موارد مصرف	ضد نفخ کاهش دهنده تهوع خلط‌آور تقویت سیستم ایمنی بهبود درد روماتیسم تسکین‌ دهنده‌ اسپاسم‌ کاهنده‌ی کلسترول خون اشتهاآور رفع بوی بد دهان

ماده موثره و ترکیبات دارویی فعال

میوه زنیان حاوی مقداری زیادی تیمول (9.64 درصد) و گاماترپینن (1.11 درصد) می‌باشد. آنتی اکسیدان، ترکیبات فنولی و گالیک اسید از دیگر مواد موثر و دارویی موجود در این گیاه می‌باشند.

ترکیبات شیمیایی دارویی موجود در گونه Trachyspermum ammi

فعالیت ضد باکتریایی و ضد قارچی عصاره دانه‌های زنیان

گونه باکتریایی

عصاره‌آبی

عصاره‌متانولی

عصاره‌اتانولی

C.albicans

C.glabrata

C.parapsilosis

C.tropicalis

C.krusei

A.fumigatus

A.niger

–

فعالیت ضدباکتریایی و ضدقارچی عصاره برگ‌های گیاه زنیان

گونه باکتریایی

عصاره‌آبی

عصاره‌متانولی

عصاره‌اتانولی

C.albicans

C.glabrata

C.parapsilosis

C.tropicalis

C.krusei

A.fumigatus

A.niger

–

ارزش غذایی در هر 100 سی‌سی عرق زنیان
12% فیبر 37% کربوهیدرات 9% رطوبت 15% پروتئین 18% چربی 7% مواد معدنی، فلاون، و مواد معدنی
امگا 3	76.71 میلی‌گرم
آهن	13.65 میلی‌گرم
سدیم	28.58 میلی‌گرم
فیبر	20.58 گرم
روی	5.67 میلی‌گرم
کلسیم	1034 میلی‌گرم
فسفر	329 میلی‌گرم
پتاسیم	1692 میلی‌گرم
ویتامین B9	51.79 میلی‌گرم
ویتامین A	124.33 میلی‌گرم
منیزیم	273 میلی‌گرم
منگنز	6.86 میلی‌گرم

بیماری‌های قابل درمان

رفع بیماری‌های معدوی و کلیوی
تقویت معده و بادشکنی
ضد اسپاسم
ضد درد
دفع سموم بدن
ضد تهوع و استفراغ
رفع ناراحتیهای گلو
برطرف کننده سرفه
موثر در رماتیسم
ضد کرم و میکروب‌کش
رفع درد حاد شکم، قولنج و سوءهاضمه ناشی از ضعف و کم بودن قوای بدن
ضد قارچ پوستی
ضد نزله تنفسی
درمان بیماری‌های ریه
بهبوددهنده سرماخوردگی
تب بر
ضدیبوست
تقویت اعصاب و بهبود بیماری‌های عصبی
حاوی مقادیر زیادی آنتی اکسیدان
ادرارآور
قاعده آور
کاهش فشارخون
لاغری با بهبود هضم غذا
درمان گرفتگی‌های عضلانی ناشی از سردی
رفع کننده حالات شبه فلج
تقویت مغز
قند خون و دیابت
ترک اعتیاد
درمان میگرن
درمان دندان درد شدید

تاثیر برخی ترکیبات زنیان بر بدن
تیمول	دارای خاصیت آنتی‌اکسیدانی، ضدالتهابی و ضدباکتریایی است و به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند. مشکلات تنفسی و گلودرد و عفونت دستگاه تنفسی را بهبود می‌بخشد. با جلوگیری از انسداد بینی، سرفه و بروز سرماخوردگی کاهش می‌دهد.
ترپینن و پی‌نن	نوعی آنتی‌اکسیدان هستند. استرس اکسیداتیو ناشی از تجمع رادیکال‌های آزاد که در طول فرایند تنفس سلولی بوجود می‌آید را کاهش میدهد و در این صورت از التهابات و ایجاد بیماری جلوگیری ‌می‌کند.
چربی غیراشباع	این ترکیبات سطح کلسترول خون را کنترل می‌کنند.
فیبر	باعث دفع کلسترول اضافی می‌شود و از این طریق مکلات قلبی-عروقی کاهش ‌می‌یابد.
ترکیبات آلی	*اگر مشکلات کبدی دارید، بهتر است قبل از مصرف زنیان با پزشک مشورت کنید. این ترکیبات با تاثیر بر عملکرد کبد ممکن است مشکلات کبدی را افزایش دهد.

احتیاط مصرف

استفاده بی‌رویه از هرچیزی می‌تواند عوارضی را به دنبال داشته باشد و عرق زنیان نیز از این قاعده مستثنی نمی‌باشد.

نوزاد و کودکان

هنوز به شکل علمی ثابت نشده است که آیا استفاده از عرق زنیان برای کودکان مفید است یا مضر. اما به طور کلی استفاده از عرق‌های گیاهی با توجه به ترکیبات و مواد موجود در آن‌ها برای کودکان توصیه نمی‌شوند.

حساسیت

مصرف زیاد این محصول می‌تواند آلرژی و یا مسمومیت را به دنبال داشته باشند. تهوع، استفراغ، سوزش پوست و سردرد ازجمله علائم قابل تشخیص می‌باشند.

کبد

با توجه به تاثیری که این گیاه بر روی کبد می‌گذارد. مصرف زنیان برای کسانی که بیماری‌های کبدی دارند توصیه نمی‌شود.

خطر خون‌ریزی

مصرف این گیاه خون را رقیق و روان می‌کند. لذا در صورت بروز زخم احتمالا خون‌ریزی افزایش پیدا خواهد کرد.

سکنجبین مصلح زنیان می‌باشد. کسانی که دچار عارضه‌ای شده‌اند که ناشی از مصرف زیاد زنیان است و یا کسانی که طبع گرمی دارند بهتر است که از عرق زنیان همراه با سکنجبین استفاده کنند.

کاربردها و روش‌های استفاده از گیاه و عرق زنیان

زنیان از زمان‌های گذشته به‌عنوان یک ادویه و نگهدارندهی مواد غذایی در ترشی‌ها و بیسکوییت‌ها به کار می‌رفته است. یکی از راه‌های استفاده از زنیان دم‌نوش‌ها می‌باشند. برای تهیه‌ی دم‌نوش این گیاه کافی است 2 تا 4 گرم از گیاه زنیان را در آب جوش دم کنید و روزی سه بار به اندازه‌ی نیم فنجان مصرف کنید. زنیان به شکل پودر شده نیز قابل استفاده است. پودر زنیان می‌تواند به‌عنوان یک ادویه به غذا اضافه شود. مصرف روزانه سه تا چهار گرم پودر این گیاه در روز بلامانع است. یک راه دیگر استفاده از زنیان استفاده از عرق آن می‌باشد. درواقع اگرچه دانه‌های این گیاه بسیار کوچک هستند اما استفاده از پودر و یا عرق زنیان می‌تواند اثرگذاری بیشتری را برای شما به ارمغان آورد. لذا افراد می‌تواند بعد از هر وعده غذایی ظهر و شب نصف لیوان عرق زنیان را با نصف لیوان آب مخلوط و مصرف کنند.

محصولات و مشتقات زنیان به صورت پودر، دئودورانت، پماد، لوسیون و عرق در بازار وجود دارند.

گونه‌های هم‌خانواده با زنیان که ممکن است بجای زنیان Trachyspermum copticum در نظر گرفته‌ شوند.
Ammi visnaga
Ammi majus

روش تولید عرق زنیان

برای تهیه عرق زنیان شما می‌توانید مقداری میوه و در صورت تمایل ریشه‌ی این گیاه را تمیز کنید و با مقداری آب به دستگاه تقطیر اضافه نمایید. دستگاه‌های تقطیر متعددی در بازار وجود دارند که می‌توانید به راحتی آن‌ها را خریداری و استفاده نمایید. در صورتی که علاقهای به خرید دستگاه ندارید تنها کافی است که یک ظرف بزرگ و یک ظرف کوچک را انتخاب کنید. نسبت ظرف کوچک به بزرگ باید تقریبا مانند نسبت لیوان به قابلمه باشد. استقرار ظرف کوچک باید به شکلی باشد که آب اضافی وارد آن نگردد. در گام دوم باید برای سیستم خود یک درب مناسب در نظر بگیرید. چرا که بخارها نباید خارج شوند. استفاده از پارچه یا خمیر برای ایزوله‌ی سیستم مرسوم می‌باشد. برای تسریع در فرایند عرق‌گیری شما می‌توانید مقداری یخ بر روی سر دیگ (همان ظرف بزرگ) بریزید.

عرق زنیان رویال ۵۰۰ سی سی در عطارمارکت

مراحل تولید عرق رویال زنیان ستیاگل
1	انتخاب و خرید بهتر مرغوب‌ترین نوع دارویی گیاه مورد نظر
2	خیس کردن گیاه
3	ریختن گیاه و آب درون مخزن آلومینیومی
4	قرار دادن سر دیگ که دارای واشر آبندی است از قسمت کندانسور (سردکن) دستگاه تقطیر (باید محکم فشار داده شود تا درست سر جای خود قرار گیرد)
5	قرار دادن مخزن روی شعله * بهتر است در ابتدا شعله زیاد باشد و به محض اینکه شروع به ریزش عرق کرد، شعله کم شود
6	قرار دادن مخزن روی شعله اتصال شلنگ ورود آب سرد به شیر پایینی برای خارج کردن آب گرم (که سبک است) از بالای قسمت کندانسوری
7	جمع شدن بخار داخل مخزن تبدیل شدن بخار به مایع در قسمت مخروطی دستگاه تقطیر
8	وارد شدن مایع حاصل از میعان به دو لوله بلند دستگاه

شرایط نگهداری از عرق زنیان

شرایط نگهداری مناسب برای تمامی عرقیات ثابت می‌باشد. به این معنا که شما بایستی یک مکان خنک و خشک را در محیط مشخص کنید و عرقیات خود را در آنجا نگهداری نمایید. این در حالی است که امکان گذاشتن آن‌ها در یخچال وجود نداشته باشد.

عرق زنیان را در یک بطری شیشه‌ای و یا فلزی بریزید و آن را دور از نور خورشید قرار دهید. سعی نمایید همیشه همان اندازه‌ای که نیاز دارید را از بطری خارج کنید تا مجبور به بازگرداندن مقدار اضافی آن نباشید. با این کارها مانع از انقضای سریع عرقیات می‌شوید.

عرق زنیان رویال ستیاگل – زر عطار

*اثربخشی درمانی عرق رویال زنیان زرعطار که با برند ستیاگل در بازار موجود است بر اساس کمیت ترکیب فعال موجود در گیاه زنیان استاندارد شده و غنی از تیمول، سیمن، ترپینن، کارواکرول و دیگر ترکیبات موثر بوده و به همین خاطر اثر دارویی آن بسیار بیشتر از انواع معمولی می‌باشد و جزء با کیفیت‌ترین عرق‌های موجود در بازار محسوب می‌شود.

*علاوه بر غلظت بیشتر ماده موثره گیاه دارویی، عرقیات ستیاگل تولید شده تحت نظارت شرکت زرعطار پس از تکمیل فرایند تقطیر، پاستوریزه شده و احتمال هرگونه آلودگی را به صفر میل می‌دهد.

*هرچند شاید با خود بگویید که عرق تولید شده از تقطیر عاری از هر نوع میکروب و انگل است، ولی این فرضیه تا جایی قابل پذیرش است که فرایند تقطیر در حال انجام باشد و به محض ورود به بخش پر کردن ظرف و بسته‌بندی احتمال آلودگی زیاد می‌شود. انجام عملیات استریل در چند مرحله در دستور کار محصولات نهایی تولید شده تحت نظارت زرعطار وجود دارد.