گلاب

گلاب ناب و گلاب اعلا | اگرچه تعداد عرقیاتی که از گیاهان مختلف به صورت سنتی در کشورمان استخراج می‌شود بسیار زیاد است، اما شاید تعداد آن‌هایی که مصرف بسیار رایجی داشته و عموم مصرف‌کنندگانشان با نحوه مصرف یا فواید آن آشنا هستند به تعداد انگشتان یک دست هم نباشد. در همین رابطه می‌توان گلاب اعلا را گل سرسبد این عرقیات دانست. محصولی که از دیرباز در آشپزی، حوزه طب و آرایشی و بهداشتی کاربرد فراوانی داشته و عادت استفاده از آن از نیاکانمان به یادگار مانده است. با عنایت به این توضیحات، قصد داریم تا در ادامه به بررسی این محصول بپردازیم.

چنانچه در پی کسب اطلاعات علمی در خصوص گلاب اعلا و دانستنی‌هایی تخصصی‌تر در مورد این محصول هستید، پیشنهاد می‌کنم مطلب گلاب صنعتی را مطالعه فرمایید!

گلاب چیست و چگونه بدست می‌آید؟

پیش از پاسخ به این سوالات ابتدا باید بدانیم که چرا عرق یا عصاره یک گیاه گرفته می‌شود! گاهی مقدار ماده مؤثره یک گیاه برای اینکه اثربخشی داشته باشد باید به یک حد نصاب برسد. حال این مقدار ممکن است در یک محصول در مثلاً 2 عدد برگ کوچک یافت شود و در محصولی دیگر در چند کیلوگرم از گل آن! از آنجایی که همواره امکان حمل، ذخیره‌سازی یا تناول این حجم از گیاهان مورد نیاز ممکن نیست متخصصین این حوزه با استخراج عرق گیاه مذکور در حقیقت حجم آن را کم کرده و در قالب یک چکیده هرآنچه که برای مصرف‌کننده مفید است را جدا می‌کنند.

از دیگر فواید عرقگیری می‌توان به امکان کنترل خلوص و غلظت هم اشاره کرد که سبب می‌شود تا بتوانیم با کم و زیاد کردن حجم عصاره یا مقدار حلال آن، محصولی منطبق و مناسب با نیازمان تولید کنیم.

نهایتاً در دست داشتن عصاره یک گیاه به ما این امکان را می‌دهد تا زمان بیشتری برای مصرف آن داشته باشیم (در مقایسه با گل یا گیاهی تازه) و بدون توجه به فصل یا ماهی که در آن قرار داریم همواره محصول مورد نظرمان در دسترسمان باشد. از این جهت شاید بتوان عرقگیری را با درست کردن مربا، میوه خشک، پودر صیفی‌جات، شربت، لواشک و … که تقریباً همین اثر را دارند مقایسه کرد.

و اما گلاب! گلاب را می‌توان عصاره گل گلاب یا گل محمدی دانست. گیاهی که به رز دمشقی یا Rosa × damascene شهرت داشته، بوته‌ایست و معمولاً در مناطق خشک نظیر کاشان و بخش‌هایی از استان فارس و کرمان (در داخل کشورمان) می‌روید. این محصول دارای کاربردهای فراوانیست که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم ولی پیش از آن باید با انواع گلاب آشنا شویم.

روش تولید گلاب

کلیات روش تولید انواع گلاب‌ها یکیست، یعنی استفاده از روش تقطیر! چنانچه با این روش آشنایی نداشته یا ماهیت آن را فراموش کرده‌اید باید بگوییم در تقطیر، به زبان ساده ماده مورد نظر (مثلاً برگ گل) با یک مایع (مثلاً آب مقطر) مخلوط شده و در ظرف‌هایی خاص حرارت می‌بینند. با بخار شدن این ترکیب، هوای داغ به طریقی ایزوله به محفظه دیگری هدایت شده و در آنجا سرد می‌گردد که این مایع سرد شده عصاره ترکیب مذکور، عرق یا چکیده آن می‌باشد.

لازم به ذکر است که در این میان با تغییر مقدار گل و آب مقطر محصولی با ویژگی‌های متفاوت بدست می‌آید، همانطور که میزان حرارت مورد نظر نیز روی کیفیت نهایی محصول اثرگذار است.

انواع گلاب

گلاب اعلا ، سنگین یا درجه یک که در 100 سی سی آن 35 میلی‌گرم اسانس وجود دارد.
نوع سبک یا درجه دو که در 100 سی سی آن 15 میلی‌گرم اسانس وجود دارد.
دوآتشه یا دو بار تقطیر شده که برای تهیه‌اش گل‌های تازه‌ای که می‌توان از آن‌ها گلاب ناب گرفت را به جای مخلوط کردن با آب و تقطیر این ترکیب با گلاب تازه به دست آمده قاطی می‌کنند که خروجی آن قابل پیش بینیست! عصاره به دست آمده در این روش بسیار غلیظ‌تر از گلاب‌گیری به دو روش قبل است.
نمونه سه آتشه یا سه بار تقطیر شده که شبیه نوع دو آتشه است با این تفاوت که گل‌های محمدی با خروجی مرحله قبل یعنی گلاب دو بار تقطیری ترکیب شده و مجدداً عصاره آن گرفته می‌شود. این نوع گلاب به دلیل غلظت بالایی که دارد دارای مزه مطلوب و مطبوعی نیست، در نتیجه به مقدار کم و برای مصارفی خاص تولید می‌شود.
پساب یا پس آب حاصل تقطیر ترکیب آب با گل‌هاییست که یک بار در چرخه تولید گلاب ناب قرار گرفته‌اند و به نوعی تفاله محسوب می‌شوند. این محصول بسیار رقیق بوده، کیفیت و عطر زیادی ندارد، تقریباً خاصیت دارویی هم نداشته و تنها آبی معطر می‌باشد.

مضرات و خواص گلاب

همانطور که گفته شد برخی از انواع گلاب‌ها مانند نمونه سه آتشه کاربرد عمومی نداشته و اصلاً مناسب مصرف خریداران عام نیستند، پس نباید به کلی مصرف شوند. در مصرف نمونه هایی مانند گلاب‌های سنگین و سبک تا بحال پیامد ناگواری گزارش نشده و تنها ممکن است افرادی در پی حساسیت به این محصول دچار قرمزی ، التهاب یا خارش پوست شوند.

از مهمترین خواص گلاب اعلا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

مؤثر در تقویت مغز و پیشگیری از بیماری‌های زوال عقل از جمله آلزایمر
بهبود سر درد
درمان بیماری‌های چشمی به ویژه آن‌هایی که ناشی از عفونت می‌باشند
پیشگیری و درمان بیماری‌های پوستی
تقویت ریشه و ساقه مو
برطرف کننده مشکلات گوارشی و هضم
دارای مقدار زیاد آنتی اکسیدان
تسریع ترمیم زخم‌ها و سوختگی‌ها
ضد استرس و ضد افسردگی به سبب خاصیت آرام‌بخشی‌ که دارند
مفید برای سرما خوردگی و گلودرد
درمانگر بیماری‌های دهانی مانند برفک، آفت و استحکام لثه‌ها
از بین برنده بوی بد دهان
رفع خستگی و افزایش نشاط
کنترل فشار خون و کاهش التهاب
بهبود عملکرد قلب، مجاری تنفسی و دارای خاصیت ضد التهابی
درمان کبد چرب
بهبود مشکلات اعصاب و روان
تأثیرگذار روی رفع عفونت‌ها
چربی سوزی و لاغری

از محصولات ما دیدن فرمائید | گلاب دو آتیشه اکونومی یک لیتری و گلاب رویال نیم لیتری

روش استفاده و کاربردها

استفاده از گلاب ناب به عنوان ماده‌ای معطر در انواع کیک و شیرینی، حلوا و شله زرد، مرباها و خوراکی‌هایی از این قبیل بسیار رایج است. در خیلی از موارد یک لیوان شربت گلاب می‌تواند به شدت آرام‌بخش و تسکین دهنده‌ی برافروختگی‌ها باشد. از آن جایی که گلاب برای پوست و مو نیز خواص متعددی دارد از آن در ساخت انواع ماسک صورت و یا امولسیون‌های مو نیز استفاده می‌شود. در نتیجه می‌توان از آن‌ به شکل موضعی نیز استفاده کرد. از گلاب دو آتیشه به عنوان عطر و یا ماده‌ اولیه ساخت عطر نیز استفاده می‌شود.

شرایط نگهداری

برای نگهداری صحیح از گلاب ناب نیاز به یخچال نداریم اما بدیهی است که نباید آن ها را در معرض نور خورشید و یا در محیط‌های بسیار گرم قرار دهیم. ما سعی می‌کنیم از شیشه یا بطری‌هایی استفاده کنیم که سر آن‌ها به درستی بسته شود و اگر بیش از حد نیازمان این محصول برداشتیم مابقی را به داخل بطری برنمی‌گردانیم. ضمن اینکه به هیچ وجه به عرقیات آب اضافه نکنید چرا که این کار در عرض یک روز باعث خراب شدن محصول می‌شود.