فواید روزه گرفتن | روزه گرفتن از جمله آداب و مناسک دینیست که تنها مختص اسلام نبوده و میتوان رد پای آن را به طرق مختلف در ادیان، مذاهب، فرق و فرهنگهای گوناگون دید. با اینکه ممکن است روزهداری اقدامی سنتی در نظر گرفته شود، اما با زندگی انسان عصر حاضر نیز بسیار سازگار است. به طوری که به طرق مختلف (مثلاً روزداری 24 – 72 ساعته یا عدم مصرف دورهای یک ماده خوراکی خاص) به رژیمی کاربردی و پرطرفدار تبدیل شده است.
زمانی که ما در کشورمان ایران یا سایر کشورهای اسلامی در خصوص روزهداری سخن میگوییم، به طور مشخص منظورمان عدم تناول خوراکی و نوشیدنی، عدم استعمال دخانیات و همچنین دوری از سلسله امور باطلکننده آن از اذان صبح تا مغرب است.
از دیدگاه افراد مذهبی و مسلمانانی که به انجام فرائض دینی خود اهمیت میدهند، روزه گرفتن در بیشتر ماههای یک سال قمری امری مستحبی و پرثواب است. این در حالیست که در ماه مبارک رمضان این امر به یک «واجب عینی» تبدیل میشود.
از همین روی چندین سال است که مشاهده میکنیم با نزدیک شدن به این ماه مبارک، مطالب پرشماری پیرامون اینکه دانشمندان فواید جدیدی در خصوص روزه گرفتن کشف کردهاند منتشر میشود. در مواردی این توضیحات آنچنان غلوآمیز هستند که باورپذیر نبوده یا برعکس، به دستمایهای برای نفی یا تمسخر این عمل دینی از سوی مخالفانش تبدیل میشود. در همین رابطه عدهای هم معتقدند که این اخبار غیرواقعی بوده و ریشه و اساسی ندارند.
8 فایده علممحور روزهداری
با توجه به این توضیحات، ما تصمیم گرفتیم با استناد به منابع معتبر بینالمللی که برای افراد بیشتری مورد وثوق هستند، فواید روزه گرفتن را بررسی کنیم. من سعی کردم با وفاداری به نویسنده و منبع این نوشته (وبسایت Healthline.com)، با ترجمه مطلب 8 Health Benefits of Fasting, Backed by Science یا 8 فایده علممحور روزهداری به این سوال که آیا روزه گرفتن برای بدن ما مفید است یا خیر پاسخ دهد! چنانچه به کسب اطلاعات مفیدی در این باره علاقمندید پیشنهاد میکنم تا انتها با ما همراه باشید:
فواید روزه گرفتن
روزه گرفتن با کاهش مقاومت به انسولین، باعث کنترل قند خون می شود!
مطالعات فراوانی نشان میدهند که روزه گرفتن ممکن است کنترل قند خون را بهبود بخشد. امری که می تواند به ویژه برای کسانی که در معرض خطر دیابت هستند مفید باشد. در همین رابطه یک مطالعه روی 10 نفر فرد مبتلا به دیابت نوع 2 نشان داده است که روزهداری متناوب در کوتاه مدت به طور قابل توجهی سطح قند خون را کاهش می دهد.
در همین حال، بررسی دیگری در سال 2014 نشان میدهد که هم روزه گرفتن یک روز در میان و هم روزهداری برای ساعات مشخصی در طول روز به اندازه محدود کردن کالری دریافتی در کاهش مقاومت به انسولین مؤثر هستند.
کاهش مقاومت به انسولین میتواند حساسیت بدن شما به این ماده را افزایش دهد و به آن اجازه میدهد گلوکز را از جریان خون شما به سلولهایتان انتقال دهد. همراه با اثرات بالقوه کاهش قند خون با روزهداری، این امر می تواند به ثابت نگه داشتن قند خون شما کمک کند و از افزایش و کاهش سطح این ماده در بدن شما جلوگیری کند.
البته به خاطر داشته باشید که برخی از مطالعات نشان دادهاند که روزهداری ممکن است بر میزان قند خون در مردان و زنان تأثیر متفاوتی بگذارد. به عنوان مثال یک مطالعه 3 هفتهای قدیمی نشان میدهد که تمرین روزهداری متناوب، کنترل قند خون را در زنان مختل می کند، اما در مردان تأثیری ندارد.
فراموش نکنید که در صورتی که برای کنترل قند خون خود داروی خاصی استفاده میکنید، همانطور که در یادداشت عرق بوقناق هم گفته شد، حتماً در خصوص روزه گرفتن با پزشک خود مشورت کرده و در صورت تائید وی این فریضه را بجای بیاورید.
تطابق آموزههای دینی با اصول علمی روز
در متون دینی ما، اصطلاحی با عنوان «صوم داوود» وجود دارد که در خصوص شیوه روزهداری این پیامبر بزرگوار قوم بنیاسرائیل است. در این شیوه روزداری گفته میشود که حضرت داوود (ع) به قولی دو روز در میان و به قولی دیگر یک روز در میان روزه میگرفتند.
نکته جالبی که وجود دارد این است که امروز اصطلاحی به نام Alternate-day fasting به اختصار ADF وجود دارد که نمونه امروزی صوم یا صیام داوود است. در این نوع رژیم غذایی ایده اصلی این است که یک روز روزه بگیرید و روز بعد آنچه را که می خواهید بخورید. به این ترتیب فقط باید نیمی از زمان خوردن خود را محدود کنید.
به عنوان مطلب نهایی این بخش، بسیاری از رژیمهای غذایی بر این نکته تمرکز دارند که چه بخوریم یا نخوریم، اما در روزهداری متناوب (Intermittent fasting) که اشاراتی بدان شد، به زمانی که ما مادهای غذایی را مصرف میکنیم توجه میشود. در این یادداشت زیاد با عبارت «روزه متناوب» برمیخوریم که منظور از آنها همان عدم خوردن مواد غذایی برای ساعات مشخصی از شبانه روز میباشد .
روزه گرفتن به دلیل مبارزه با التهاب، موجب بهبود اوضاع بدنی میشود!
در حالی که التهاب حاد یک فرآیند ایمنی طبیعی است که به منظور کمک به مبارزه با عفونتها بروز پیدا میکند، التهاب مزمن میتواند عواقبی جدی برای سلامتی شما داشته باشد. تحقیقاتی در این زمینه نشان میدهد که التهاب ممکن است در ایجاد شرایط مزمن مانند بیماریهای قلبی، سرطان و آرتریت روماتوئید دخیل باشد.
در همین راستا برخی از مطالعات نشان میدهد که روزه میتواند به کاهش سطح التهاب و ارتقای سلامتی کمک کند. طی جمعبندی 18 بررسی موردی، روزهداری متناوب مثلاً در یک ماه میتواند به طور قابل توجهی سطح پروتئین واکنشی C که نشانگر التهاب است را کاهش دهد.
مطالعه دیگری نشان میدهد که تمرین روزه متناوب به مدت 1 سال در کاهش سطح التهاب و برخی عوامل بروز بیماریهای قلبی در مقایسه با گروه تحت نظر مؤثرتر بوده است. علاوه بر این، یک مطالعه حیوانی نشان داده است که پیروی از یک رژیم غذایی با کالری بسیار کم برای تقلید از اثرات روزهداری، سطح التهاب را کاهش میدهد و در درمان مولتیپل اسکلروزیس، یک بیماری التهابی مزمن، مفید است.
ممکن است روزه با بهبود فشار خون، تری گلیسیرید و سطح کلسترول، سلامت قلب را بهبود بخشد!
بیماریهای قلبی به عنوان یکی از اصلیترین عوامل مرگ و میر در سراسر جهان در نظر گرفته میشود، حدود 31.5% از آنها!
تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی یکی از مؤثرترین راهها برای کاهش خطر بیماریهای قلبی است. در همین رابطه برخی از تحقیقات نشان دادهاند که گنجاندن روزه در برنامههای روزانه شما ممکن است به ویژه در مورد سلامت قلب مفید باشد.
مطالعه دیگری نشان میدهد که روزهداری متناوب میتواند سطوح کلسترول تام و چندین عامل خطر برای بیماری قلبی در افراد دارای اضافه وزن در مقایسه با گروه تحت نظر را کاهش دهد. روزهداری متناوب میتواند فشار خون و همچنین سطوح تری گلیسیرید خون، کلسترول تام و کلسترول LDL (بد) را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
علاوه بر این، یک مطالعه قدیمی بر روی 4629 نفر، روزهداری را با خطر کمتر بیماری عروق کرونر و همچنین خطر ابتلا به دیابت که یک عامل خطر اصلی برای بیماری قلبی است، مرتبط دانست.
مطلب پیشنهادی | طریقه مصرف عرق هل |
ممکن است عملکرد مغز را تقویت کرده و از اختلالات عصبی جلوگیری کند!
اگرچه اکثر مطالعات پیرامون این سرفصل به تحقیقات حیوانی محدود میشوند، اما چندین مطالعه نشان میدهند که روزه میتواند تأثیر زیادی بر سلامت مغز داشته باشد. در ادامه بررسی فواید روزه گرفتن ، یک مطالعه در سال 2013 روی موشها نشان میدهد که تمرین روزه متناوب به مدت 11 ماه هم عملکرد مغز و هم ساختار آن را بهبود میبخشد.
سایر مطالعات حیوانی گزارش کردهاند که روزه میتواند از سلامت مغز محافظت کند و تولید سلولهای عصبی را برای کمک به تقویت عملکرد شناختی افزایش دهد. از آنجایی که روزه ممکن است به تسکین التهاب نیز کمک کند، میتواند به پیشگیری از اختلالات عصبی نیز کمک نماید.
به طور خاص، مطالعات روی حیوانات نشان میدهد که روزه گرفتن ممکن است روی بیماریهایی مانند آلزایمر و پارکینسون اثر گذاشته و نتایج آن را بهبود ببخشد. با این حال مطالعات بیشتری برای ارزیابی اثرات روزه بر عملکرد مغز در انسان مورد نیاز است.
روزهداری با محدود کردن کالری دریافتی و افزایش متابولیسم به کاهش وزن کمک می کند!
بسیاری از افراد روزه [ماه رمضان] را به منظور کاهش وزن میگیرند. از نظر تئوری، پرهیز از همه یا برخی غذاها و نوشیدنیها باید کالری دریافتی شما را کاهش دهد که میتواند منجر به کاهش وزن در طول زمان شود.
برخی تحقیقات روی حیوانات همچنین نشان داده است که روزهداری کوتاهمدت ممکن است متابولیسم را با افزایش سطح انتقالدهنده عصبی نوراپی نفرین (Norepinephrine)، که میتواند سرعت کاهش وزن را زیاد کند، افزایش دهد.
در ادامه مبحث فواید روزه گرفتن ، بررسی دیگری نشان میدهد که روزهداری تمام روز میتواند وزن بدن را تا 9 درصد کاهش دهد و به طور قابل توجهی چربی بدن را طی 12 تا 24 هفته کاهش دهد. در یک مطالعه دیگر، روزهداری متناوب در مقایسه با محدودیت کالری مداوم، در واقع در کاهش وزن مؤثرتر است. نهایتاً گفتنیست که روزه گرفتن ممکن است منجر به کاهش بیشتر چربی بدن و چربی شکم در مقایسه با محدودیت کالری مداوم شود.
روزه گرفتن ترشح هورمون رشد را افزایش می دهد که برای رشد، متابولیسم، کاهش وزن و قدرت عضلانی حیاتی است!
هورمون رشد انسانی (HGH) نوعی هورمون پروتئینی است که در بسیاری از جنبههای سلامتی شما نقش اساسی دارد. در واقع، تحقیقات نشان میدهد که این هورمون کلیدی در متابولیسم، کاهش وزن و رشد عضلات نقش دارد.
طبق مطالعات متعدد، روزه میتواند به طور طبیعی سطح HGH را افزایش دهد. یک تحقیق بر روی 11 بزرگسال سالم نشان داده است که روزه گرفتن به مدت 24 ساعت به طور قابل توجهی سطوح HGH را افزایش می دهد.
یک مطالعه کوچک و قدیمی دیگری هم روی 9 مرد وجود دارد که میگوید روزه گرفتن فقط به مدت 2 روز منجر به افزایش 5 برابری در میزان تولید HGH شد. به علاوه روزه گرفتن ممکن است به حفظ قند خون و سطوح انسولین ثابت در طول روز کمک کند که ممکن است سطح HGH را بیشتر بهینه کند؛ چراکه انسولین میتواند بر ترشح HGH تأثیر بگذارد.
از فواید روزه گرفتن ؛ میتواند طول عمر را افزایش دهد
چندین مطالعه حیوانی نتایج امیدوارکنندهای را در مورد اثرات بالقوه روزهداری روی افزایش طول عمر پیدا کردهاند. در یک مطالعه، موشهایی که روزه میگرفتند (در حقیقت به آنها غذایی داده نمیشد)، 28 درصد بیشتر از موشهایی که دسترسی نامحدود به غذا داشتند عمر کردند و دیرتر به بیماری مبتلا شدند.
تحقیقات دیگر یافتههای مشابهی را نشان دادهاند و گزارش میدهند که روزه میتواند در افزایش طول عمر و به تأخیر انداختن بیماری موثر باشد. با این حال، تحقیقات فعلی بیشتر به مطالعات حیوانی محدود میشود. مطالعات بیشتری برای درک اینکه چگونه روزه ممکن است بر طول عمر و پیری در انسان تأثیر بگذارد، مورد نیاز است.
ممکن است در پیشگیری از سرطان و افزایش اثربخشی شیمی درمانی کمک کند!
مطالعات حیوانی در محیط آزمایشگاه نشان میدهد که روزه گرفتن ممکن است برای درمان و پیشگیری از سرطان مفید باشد. در خصوص بررسی فواید روزه گرفتن ، یک مطالعه روی موشهاست که نشان میدهد روزهداری متناوب به جلوگیری از تشکیل تومور کمک میکند.
تحقیقات دیگری در این حوزه روی حیوانات نشان میدهد که روزه میتواند پیشرفت تومورها را کاهش دهد و اثربخشی شیمی درمانی را بیشتر نماید. متأسفانه، بیشتر تحقیقات به تأثیرات روزه بر تشکیل سرطان در حیوانات و سلول ها محدود می شود. علیرغم این یافتههای امیدوارکننده، مطالعات بیشتری برای بررسی اینکه چگونه روزهداری ممکن است بر رشد و درمان سرطان در انسان تأثیر بگذارد، مورد نیاز است.
چگونه روزه را شروع کنیم؟
به جز حالت سنتی روزه که میشناسیم و به عنوان یک عمل مذهبی انجام میدهیم، انواع مختلفی از روزهداری به عنوان یک رژیم غذایی وجود دارد که یافتن یکی از آنها به تناسب سبک زندگیمان به افزایش سطح سلامتی و کاهش وزن ما منجر میشود.
در اینجا به چند مورد از رایج ترین انواع روزه اشاره می کنیم:
- روزه آب: شامل نوشیدن آب فقط برای مدت زمانی معین در طول شبانه روز
- آب میوه ناشتا: فقط مستلزم نوشیدن آب سبزیجات یا میوه در اوایل صبح
- روزه متناوب: مصرف به طور جزئی یا کامل برای چند ساعت تا چند روز در هر نوبت محدود می شود و رژیم غذایی عادی در روزهای دیگر از سر گرفته می شود.
- روزه نسبی: برخی غذاها یا نوشیدنی ها مانند غذاهای فرآوری شده، محصولات حیوانی یا کافئین برای مدت معینی از رژیم غذایی حذف می شوند.
- محدودیت کالری: کالری برای چند روز در هفته محدود می شود.
برای شروع، سعی کنید انواع مختلف روزه را آزمایش کنید تا بهترینشان را برای خود پیدا کنید.
مطلب مرتبط | عرق اسطوخودوس |
ایمنی و عوارض جانبی
علیرغم فهرست طولانی از فواید روزه گرفتن ، ممکن است این عمل برای همه مناسب نباشد.
به عنوان مثال، اگر دیابت دارید، روزه گرفتن میتواند منجر به افزایش سطح قند خون شما شود که خطرناک است. پس بهتر است در صورتی که بیماری زمینهای دارید یا قصد دارید بیش از 24 ساعت روزه بگیرید، ابتدا با پزشک خود صحبت کنید.
اگر تصمیم دارید روزه بگیرید، حتماً هیدراته بمانید و رژیم غذایی خود را با غذاهای غنی از مواد مغذی در طول دوره های غذا خوردن پر کنید تا آمادگی جسمانیتان را در حد مطلوبی نگه دارید. علاوه بر این، اگر برای مدت طولانی روزه هستید، سعی کنید فعالیت بدنی شدید را به حداقل برسانید و استراحت کافی داشته باشید.
سخن پایانی
روزه عملی است که با طیف وسیعی از مزایای بالقوه سلامتی؛ از جمله کاهش وزن، بهبود کنترل قند خون، سلامت قلب، عملکرد مغز و پیشگیری از سرطان! از روزه آب گرفته تا روزه متناوب و محدودیت کالری، انواع مختلفی از روزهداری وجود دارد که حداقل یکی از آنها با سبک زندگی شما همخوانی دارد. هنگامی که با یک رژیم غذایی مغذی و سبک زندگی سالم همراه باشد، گنجاندن روزه در برنامه روزانه می تواند برای سلامتی شما مفید باشد.